Janani Suraksha Yojana (JSY) 2024। जननी सुरक्षा योजना

Janani Suraksha Yojana : आई होणे हा एक सुंदर पण कठीण अनुभव आहे. गर्भवती महिलांना सुरक्षित आणि निरोगी प्रसूतीबद्दल प्रचंड चिंता असू शकते, विशेषत: जर त्या वंचित कुटुंबातून आल्या असतील. 2005 मध्ये, भारत सरकारने जननी सुरक्षा योजना (JSY) लाँच केली. या ऐतिहासिक प्रकल्पामुळे, महिलांचे सक्षमीकरण केले जाईल आणि माता आणि बाळ दोघांच्याही आरोग्याच्या सुधारित परिणामांची हमी दिली जाईल.

जननी सुरक्षा योजना काय आहे ?

राष्ट्रीय आरोग्य अभियानांतर्गत, JSY एक सुरक्षित मातृत्व हस्तक्षेप (NHM) आहे. ही केंद्र समर्थित प्रणाली आहे, याचा अर्थ सर्व कार्यक्रम निधी केंद्र सरकारकडून येतो. आर्थिकदृष्ट्या वंचित गटातील गर्भवती महिलांमध्ये संस्थात्मक प्रसूतीला प्रोत्साहन देणे हे JSY चे मुख्य ध्येय आहे. मान्यताप्राप्त संस्थांमध्ये प्रसूतीसाठी प्रोत्साहन देऊन नवजात आणि माता मृत्यूदर कमी करण्याचे जेएसवायचे उद्दिष्ट आहे.

गर्भधारणेदरम्यान किंवा जन्म दिल्यानंतर 42 दिवसांच्या आत एखाद्या महिलेचा मृत्यू झाला तर ती मातृत्वाने मरण पावली असे मानले जाते. आयुष्याच्या पहिल्या 28 दिवसांत नवजात मुलाचा मृत्यू झाल्यास त्याला नवजात मृत्यू असे म्हणतात. भारतात, या किमती खूप जास्त आहेत, विशेषत: कमी उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांसाठी आणि ग्रामीण भागात राहणाऱ्यांसाठी. अज्ञानामुळे किंवा आर्थिक अडचणींमुळे घरी जन्म घेणे आई आणि मूल दोघांसाठीही धोकादायक ठरू शकते.

या समस्येचे निराकरण करण्यासाठी, जेएसवाय अधिकृत खाजगी किंवा सार्वजनिक आरोग्य सेवा सुविधांमध्ये जन्म देणाऱ्या गर्भवती मातांना आर्थिक सहाय्य देते. ही आर्थिक मदत उच्च-गुणवत्तेची आरोग्यसेवा मिळविण्यातील एक मोठा अडथळा कमी करते आणि वितरण खर्च भरण्यास मदत करते.

Janani Suraksha Yojana चे उद्दिष्टे

जननी सुरक्षा योजनेची (JSY) मुख्य उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे आहेत:

• माता मृत्यूचे प्रमाण (MMR) आणि नवजात मृत्यू दर (NMR) कमी करा: JSY प्रसूतीनंतरच्या 42 दिवसांच्या आत, तसेच आयुष्याच्या पहिल्या 28 दिवसांत बालकांच्या मृत्यूची संख्या कमी करण्याचा प्रयत्न करते. संस्थात्मक जन्माला प्रोत्साहन.
• संस्थात्मक प्रसूती दर वाढवा: कमी उत्पन्न असलेल्या कुटुंबातील गर्भवती महिलांना विशेषत: वैद्यकीय समुदायाने मान्यता दिलेल्या सुविधांमध्ये जन्म देण्यासाठी Janani Suraksha Yojana द्वारे प्रोत्साहन दिले जाते. हे गर्भधारणेदरम्यान आणि प्रसूतीदरम्यान योग्य देखरेख, प्रशिक्षित जन्म परिचरांची उपलब्धता आणि आपत्कालीन परिस्थितीत त्वरित वैद्यकीय मदतीची हमी देते.
• माता आणि नवजात बालकांचे आरोग्य सुधारणे: Janani Suraksha Yojana चे ध्येय माता आणि अर्भकांचे सामान्य आरोग्य सुधारणे आहे. यामध्ये वारंवार आणि लवकर प्रसूतीपूर्व काळजी घेणे, सुरक्षित प्रसूती प्रक्रियेची हमी देणे आणि लसीकरणासारख्या आवश्यक अर्भक काळजी सेवा सुलभ करणे समाविष्ट आहे.
• महिलांना सक्षम करा: महिलांना त्यांच्या गर्भधारणेबद्दल आणि प्रसूतीबद्दल शिक्षित निर्णय घेण्यासाठी संसाधने आणि ज्ञान देऊन, Janani Suraksha Yojana महिलांना सक्षम करते. एक महत्त्वपूर्ण आर्थिक अडथळे दूर करण्याव्यतिरिक्त, आर्थिक मदत महिलांना आरोग्यसेवा निर्णय घेण्यास अधिक शक्ती देते.
• हेल्थकेअरमधील लैंगिक अंतर बंद करा: जेएसवाय वंचित भागातील महिलांमध्ये संस्थात्मक प्रसूतींना प्रोत्साहन देऊन आरोग्यसेवा वापर आणि प्रवेशामध्ये सध्याची लिंग अंतर कमी करण्यासाठी कार्य करते.
• मातांसाठी सकारात्मक प्रसूतीचा अनुभव सुनिश्चित करण्यासाठी आरोग्य सेवा सुविधांमध्ये पुरविल्या जाणाऱ्या काळजीची गुणवत्ता सुधारणे हे देखील Janani Suraksha Yojana चे उद्दिष्ट आहे.
• ही योजना मान्यताप्राप्त सामाजिक आरोग्य कार्यकर्ते (ASHAs) आणि अंगणवाडी सेविका (AWWs) यांना नोंदणी, रोख सहाय्य वाटप, आणि गरोदर महिलांना त्यांच्या गर्भधारणेच्या संपूर्ण प्रवासात माहिती आणि समर्थन प्रदान करण्यात सहभागी होण्यास प्रोत्साहित करते

जननी सुरक्षा योजनेअंतर्गत मिळणारी आर्थिक मदत

सरकारी किंवा खाजगी रुग्णालयात प्रसूती करणाऱ्या गर्भवती महिला जननी सुरक्षा योजनेअंतर्गत सरकारकडून आर्थिक मदतीसाठी पात्र आहेत. या उपक्रमाद्वारे, ग्रामीण भागातील गर्भवती महिलांना 1,400 रुपये, तर शहरी भागातील महिलांना 1,000 रुपये मिळतात. याव्यतिरिक्त, ते मातृ वंदना योजनेद्वारे अतिरिक्त 5,000 रुपये प्राप्त करण्यास पात्र आहेत. जेणेकरून गरोदर माता आणि त्यांच्या अर्भकांना दर्जेदार काळजी मिळू शकेल.

जननी सुरक्षा योजनेचे फायदे ( janani suraksha yojana benefits)

जननी सुरक्षा योजना (JSY) केवळ आर्थिक सहाय्य देण्यापलीकडे अनेक फायदे देते. JSY चे माता, नवजात बालके आणि एकूणच आरोग्यसेवा प्रणालीवर होत असलेल्या सकारात्मक परिणामांवर बारकाईने नजर टाकली आहे:

• जेएसवाय गर्भवती महिलांना, विशेषत: कमी उत्पन्न असलेल्या कुटुंबातील, मान्यताप्राप्त वैद्यकीय सुविधांमध्ये जन्म देण्यास प्रोत्साहित करते, ज्यामुळे संस्थात्मक प्रसूतींमध्ये वाढ होते. हे गर्भधारणेदरम्यान आणि प्रसूतीदरम्यान योग्य देखरेख, प्रशिक्षित जन्म परिचरांची उपलब्धता आणि आपत्कालीन परिस्थितीत त्वरित वैद्यकीय मदतीची हमी देते. यामुळे प्रसूतीदरम्यान अडचणी येण्याची शक्यता कमी होते, महिलांचे आरोग्य सुधारते.
• घटलेले माता मृत्यूचे प्रमाण (MMR): प्रसूतीच्या वेळी आणि प्रसूतीनंतरच्या 42 दिवसांच्या आत संस्थात्मक जन्मांना प्रोत्साहन देऊन माता मृत्यूची संख्या कमी करण्यासाठी Janani Suraksha Yojana आवश्यक आहे. रुग्णालयांमधील तज्ञ आरोग्य सेवा प्रदाते बाळंतपणानंतर उद्भवणाऱ्या समस्यांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी अधिक सुसज्ज असतात, ज्यामुळे माता मृत्यूचे प्रमाण कमी होते.
• उत्तम माता आरोग्य: Janani Suraksha Yojana महिलांना प्रसूतीपूर्व काळजीसाठी साइन अप करण्यासाठी वकिली करते, ज्यामध्ये नियमित तपासणी, आहारविषयक सल्ला आणि गर्भधारणेदरम्यान संभाव्य धोक्यांचे शिक्षण समाविष्ट असते. माता आरोग्याचे चांगले परिणाम, जसे की गर्भधारणा-संबंधित समस्यांची शक्यता कमी होणे आणि सामान्य आरोग्य वाढणे, हे या सर्वसमावेशक उपचारांचे परिणाम आहेत.
• सशक्तीकरण: महिलांना त्यांच्या गर्भधारणेबद्दल आणि प्रसूतीबद्दल शिक्षित निर्णय घेण्यासाठी संसाधने आणि ज्ञान देऊन, JSY महिलांना सक्षम बनवते. एक महत्त्वपूर्ण आर्थिक अडथळे दूर करण्याव्यतिरिक्त, आर्थिक मदत महिलांना आरोग्यसेवा निर्णय घेण्यास अधिक शक्ती देते. त्यांच्या गरजा आणि अभिरुचींशी जुळणारी वैद्यकीय संस्था निवडण्यासाठी ते मोकळे आहेत.
• घटलेला नवजात मृत्यू दर (NMR): रुग्णालयातील बाळंतपणामुळे संसर्ग टाळण्यासाठी योग्य स्वच्छता मिळते आणि आवश्यक असेल तेव्हा पुनरुत्थान सारख्या महत्त्वाच्या शिशु देखभाल सेवांमध्ये प्रवेश मिळतो. यामुळे आयुष्याच्या पहिल्या 28 दिवसांत होणाऱ्या नवजात मृत्यूंच्या संख्येत लक्षणीय फरक पडला आहे.
• नवजात मुलांचे उत्तम आरोग्य: बाळांना व्यावसायिक काळजी घेण्यास सुलभ करून, Janani Suraksha Yojana कोणत्याही आरोग्य समस्यांची ओळख आणि उपचार सुधारते. आर्थिक मदतीचा उपयोग बाळाच्या लसीकरणाचा खर्च भागवण्यासाठी देखील केला जाऊ शकतो, ज्यामुळे त्यांना टाळता येऊ शकणाऱ्या संक्रमणांपासून बचाव करण्यासाठी आवश्यक शॉट्स मिळतील याची हमी मिळेल.
• आरोग्य सेवा सुविधांचा वाढलेला वापर: गर्भवती मातांना मान्यताप्राप्त रुग्णालयांमध्ये काळजी घेण्यासाठी प्रोत्साहित करून, Janani Suraksha Yojana ने संस्थात्मक प्रसूती तसेच या सुविधांचा सामान्य वापर वाढवला आहे. चांगल्या संसाधनांचे वाटप करून आणि रुग्णांच्या प्रवाहाला चालना देऊन, यामुळे आरोग्य सेवा प्रणाली सुधारते.
• उत्तम काळजी: Janani Suraksha Yojana च्या संस्थात्मक जन्मांना प्रोत्साहन देण्यावर भर दिल्याने जाणकार प्रसूती परिचरांची मागणी निर्माण होते आणि प्रसूतीचे सुधारित वातावरण होते. वैद्यकीय सुविधांमध्ये दिल्या जाणाऱ्या काळजीच्या दर्जामध्ये दीर्घकालीन सुधारणा यामुळे होऊ शकतात.

जननी सुरक्षा योजनेसाठी पात्रता :

Janani Suraksha Yojana भारतातील सर्व गर्भवती महिलांसाठी खुले आहे, त्यांचे वय किंवा मुलांची संख्या विचारात न घेता. तथापि, खालीलपैकी संस्थात्मक वितरणास प्रोत्साहन देण्यावर विशेष लक्ष केंद्रित केले आहे:

• दारिद्र्यरेषेखालील (BPL) कुटुंबातील महिला
• अनुसूचित जाती (SC) आणि अनुसूचित जमाती (ST) मधील महिला
• ऐतिहासिकदृष्ट्या कमी संस्थात्मक वितरण दरांसह कमी कामगिरी करणाऱ्या राज्यांमध्ये (LPS) राहणाऱ्या महिला

जननी सुरक्षा योजनेसाठी आवश्यक कागदपत्रे

• आधार कार्ड
• पत्त्याचा पुरावा
• बीपीएल रेशन कार्ड
• जननी सुरक्षा कार्ड
• सरकारी दवाखान्याने दिलेले डिलिव्हरी प्रमाणपत्र
• बँक पासबुक
• मोबाईल नंबर
• पासपोर्ट आकाराचा फोटो

जननी सुरक्षा योजनेसाठी (JSY) अर्ज प्रक्रिया

जननी सुरक्षा योजना (JSY) अर्ज प्रक्रिया संपूर्ण भारतातील गर्भवती महिलांसाठी सोपी आणि प्रवेशजोगी असण्यासाठी डिझाइन केलेली आहे. अर्ज करण्याच्या दोन मुख्य पद्धतींचा येथे ब्रेकडाउन आहे:

ऑनलाईन ( janani suraksha yojana apply online )

• कार्यक्रमाचा लाभ मिळवण्यासाठी महिलांनी जननी सुरक्षा योजनेच्या वेबसाइटवर जाणे आवश्यक आहे.

• यानंतर, वेबसाइटचे मुख्य पृष्ठ तुम्हाला दिसेल.
• तुम्ही होम पेजवर जननी सुरक्षा अर्जाचा पर्याय निवडला पाहिजे.
• त्यानंतर अर्जाचा फॉर्म तुमच्यासमोर येईल.
• तुम्हाला आता पीडीएफ अर्ज डाउनलोड करणे आवश्यक आहे.
• तुम्हाला पुढे फॉर्म प्रिंट करावा लागेल आणि विनंती केलेले तपशील भरावे लागतील. जसे त्या महिलेचे नाव, तिचे निवासस्थान, मुलाची जन्मतारीख इ.
• एकदा सर्व माहिती प्रविष्ट केल्यानंतर, आपण अर्जाच्या फॉर्ममध्ये आवश्यक कागदपत्रांच्या छायाप्रती जोडल्या पाहिजेत.
• आता तुम्हाला अंगणवाडी किंवा महिला आरोग्य केंद्रात जाऊन हा अर्ज सोपवावा लागेल.
• यामुळे तुमच्यासाठी जननी सुरक्षा योजना अर्ज प्रक्रिया पूर्ण होईल.

ऑफलाइन अर्ज:

या पद्धतीमध्ये Janani Suraksha Yojana साठी नियुक्त केलेल्या आरोग्य सेवा सुविधेवर किंवा समुदाय आरोग्य कर्मचाऱ्यांमार्फत नोंदणी करणे समाविष्ट आहे. आपण हे करणे आवश्यक आहे::

• आरोग्य सेवा सुविधेला भेट द्या: हे सरकारी रुग्णालय, प्राथमिक आरोग्य केंद्र (PHC), किंवा सामुदायिक आरोग्य केंद्र (CHC) असू शकते. तुम्ही एखाद्या मान्यताप्राप्त सामाजिक आरोग्य कार्यकर्त्या (आशा) किंवा अंगणवाडी सेविका (AWW) यांच्याशीही संपर्क साधू शकता जे तुम्हाला प्रक्रियेत मार्गदर्शन करू शकतात.
• आवश्यक कागदपत्रे: नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे सोबत ठेवा.
• अर्ज भरा: आरोग्य सेवा सुविधा किंवा ASHA/AWW तुम्हाला Janani Suraksha Yojana अर्ज फॉर्म देईल. तुमचा तपशील आणि गर्भधारणा माहितीसह फॉर्म काळजीपूर्वक आणि अचूक भरा.
• अर्ज सबमिट करा: आवश्यक कागदपत्रांसह पूर्ण केलेला अर्ज आरोग्य सुविधा किंवा ASHA/AWW मध्ये सबमिट करा. ते तुमच्या कागदपत्रांची पडताळणी करतील आणि JSY साठी तुमची नोंदणी करतील.

महत्वाचे मुद्दे:

• तुमच्या गरोदरपणात शक्य तितक्या लवकर Janani Suraksha Yojana साठी नोंदणी करणे उत्तम आहे, आदर्शपणे पहिल्या तिमाहीत. यामुळे तुम्हाला योजनेचे पूर्ण लाभ मिळतील याची खात्री होते.
• तुमच्या रेकॉर्डसाठी, तुम्ही सबमिट केलेल्या प्रत्येक दस्तऐवजाच्या प्रती ठेवा.
• आरोग्य सेवा सुविधा, ASHA किंवा AWW तुम्हाला रोख सहाय्यासाठी वितरण प्रक्रियेबद्दल मार्गदर्शन करेल.

नित्कर्ष :

जननी सुरक्षा योजना (JSY) आर्थिक सहाय्य देऊन आणि संस्थात्मक प्रसूतींना प्रोत्साहन देऊन मातांना सक्षम करते. हे केवळ माता आरोग्य परिणाम सुधारत नाही आणि माता मृत्यू दर कमी करते, परंतु नवजात मुलांची चांगली काळजी देखील सुनिश्चित करते, ज्यामुळे येणाऱ्या पिढ्यांचे आरोग्य चांगले होते. संस्थात्मक प्रसूती अधिक सुलभ आणि किफायतशीर बनवून, JSY भारताच्या आरोग्य सेवा प्रणालीला बळकट करण्यात आणि सुरक्षित मातृत्व आणि बाल आरोग्यासाठी तिची उद्दिष्टे साध्य करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

मित्रांनो, तुम्हाला Janani Suraksha Yojana बद्दल दिलेली माहिती कशी वाटली? तुम्ही आम्हाला कमेंट करून सांगू शकता.जननी सुरक्षा योजना लेखाबाबत तुमच्या काही सूचना असतील तर तुम्ही आम्हाला कमेंट करून सांगू शकता. मित्रांनो, अशा सरकारी योजनांशी संबंधित अपडेट माहिती मिळवण्यासाठी आमच्या https://yojanaparichay.com/ या वेबसाइटला भेट देत रहा.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ) :

केंद्र सरकारच्या इतर योजना

पंतप्रधान मत्स्य संपदा योजना	ई-श्रम योजना
राष्ट्रीय कृषी विकास योजना	प्रधानमंत्री ग्रामीण आवास योजना
महिला समृद्धी योजना	विकलांग आवास योजना
आम आदमी विमा योजना	पंतप्रधान मातृ वंदना योजना
महिला सन्मान बचत पत्र योजना	बालिका समृद्धी योजना
विश्वकर्मा कौशल सन्मान योजना	जननी सुरक्षा योजना
पंतप्रधान यशस्वी योजना	प्रधानमंत्री वय वंदना योजना
राष्ट्रीय वयोश्री योजना	पंतप्रधान मोदी योजना
प्रगती शिष्यवृत्ती योजना	पंतप्रधान सौभाग्य योजना
पंतप्रधान जनमन योजना	प्रधानमंत्री कौशल विकास योजना
अटल पेन्शन योजना	प्रधानमंत्री सूर्य घर मोफत वीज योजना
प्रधानमंत्री आवास योजना	प्रधानमंत्री विश्वकर्मा योजना
महिलांसाठी प्रधानमंत्री योजना	मोफत शिलाई मशीन योजना
आयुष्मान भारत योजना	सरल पेन्शन योजना
जनश्री विमा योजना	पोस्ट ऑफिस ग्राम सुरक्षा योजना
प्रधानमंत्री जन धन योजना