Antyodaya Anna Yojana – केंद्र सरकार राज्यातील रहिवाशांचे राहणीमान उंचावण्यासाठी अनेक सामाजिक कार्यक्रम राबवते. आजच्या लेखात आपण अशाच एका योजनेबद्दल अधिक जाणून घेऊया. अंत्योदय अन्न योजना हीच ती आहे. अंत्योदय अन्न योजनेचे उद्दिष्ट देशातील गरीब कुटुंबांना अत्यंत कमीत कमी किमतीत रेशन देणे आहे. या योजनेची सुरुवात २५ डिसेंबर २००२ रोजी झाली. देशभरात ही योजना राबविण्याची जबाबदारी संघराज्य सरकारची आहे. Antyodaya Anna Yojana कमी उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांना मासिक रेशन पुरवतो. त्यांना यामध्ये तांदूळ आणि गहू मिळतो. सरकार कमी उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांना दरमहा ३५ किलो अन्नधान्य पुरवते.
भारत सरकारने समाजातील सर्वात वंचित घटकांमधील अन्न असुरक्षितता आणि उपासमारीचा सामना करण्यासाठी अनेक सामाजिक कार्यक्रम सुरू केले आहेत. यापैकी, Antyodaya Anna Yojana (AAY) ही आशेचा किरण म्हणून उभी आहे, ज्याचे उद्दिष्ट अत्यंत खालच्या गरीब लोकांना अन्नधान्य उपलब्ध करून देणे आहे.ग्राहक व्यवहार, अन्न आणि सार्वजनिक वितरण मंत्रालयाने डिसेंबर 2000 मध्ये भारतातील सर्वात गरीब कुटुंबांना अन्न सुरक्षा प्रदान करण्यासाठी लक्ष्यित सार्वजनिक वितरण योजना म्हणून अंत्योदय अन्न योजना सुरू केली. सर्वात वंचित आणि असुरक्षित भागांवर लक्ष केंद्रित करून दारिद्र्यरेषेखालील व्यक्तींना मोठ्या प्रमाणात अनुदानित अन्नधान्य प्रदान करणे हा योजनेचा उद्देश आहे.
Antyodaya Anna Yojana काय आहे ?
केंद्र सरकारने सुरू केलेली अंत्योदय अन्न योजना, सर्व प्राप्तकर्त्यांना अंत्योदय रेशन कार्ड देईल. योजनेच्या प्राप्तकर्त्यांना या शिधापत्रिकेद्वारे 35 किलोग्रॅम अन्न मिळेल, ज्यामध्ये 20 किलो गहू आणि 15 किलो तांदूळ आहे. या रेशनमध्ये 2 रुपये प्रति किलो गहू आणि 3 रुपये प्रति किलो तांदूळ आहे. Antyodaya Anna Yojana 2025 ही केवळ अशा रहिवाशांसाठी आहे ज्यांच्याकडे उत्पन्नाचा नियमित स्रोत नाही आणि अत्यंत निराधार आहेत.केंद्र सरकारने अन्न पुरवठा आणि ग्राहक व्यवहार मंत्रालयाच्या अंतर्गत 25 डिसेंबर 2000 रोजी Antyodaya Anna Yojana सुरू केली. सुरुवातीला या उपक्रमात 10 लाख कुटुंबांचा समावेश होता, परंतु त्यानंतर सरकारने अपंगांचा समावेश करण्यासाठी त्याचा विस्तार केला आहे.
तुम्हाला माहिती आहेच की, देशातील अनेक व्यक्ती आर्थिक निर्बंधांमुळे रेशन खरेदी करू शकत नाहीत आणि देशातील दिव्यांग व्यक्ती त्यांच्या आर्थिक मागण्या पूर्ण करण्यासाठी संघर्ष करत आहेत. सरकारने त्यांना अंत्योदय कार्ड दिले आहे. या सर्व समस्यांच्या प्रकाशात घेऊन , केंद्र सरकारने या योजने अंतर्गत Antyodaya Anna Yojana (अंत्योदय अन्न योजना 2025) सुरू केली आहे.अपंग व्यक्तींना माफक दरात अन्न देणे. या योजनेअंतर्गत प्रत्येक महिन्याला अपंगांना प्रति कुटुंब ३५ किलो धान्य मिळणार आहे. या योजनेद्वारे, सर्व राज्यांना आवाहन करण्यात आले आहे की कोणत्याही अपंग व्यक्तीला या योजनेपासून वंचित ठेवले जाणार नाही.
अंत्योदय अन्न योजनेसाठी योजना मानक रेशन कार्डच्या विपरीत, अंत्योदय अन्न योजना कार्डचा रंग वेगळा आहे. यामुळे कार्ड अंत्योदय अन्न योजनेचे आहे की नाही हे ठरवणे सोपे होते. अंत्योदय अन्न योजनेचे ध्येय भारतातील गरिबी निर्मूलन करणे आहे. विधवा, युद्धातील कुटुंबे आणि अपंग लोक यासारख्या रहिवाशांच्या प्राधान्यांना लक्षात घेऊन हा कार्यक्रम सुरू करण्यात आला होता. गरिबी दूर करणे आणि समाजाला सक्षम करणे ही या योजनेची उद्दिष्टे आहेत.
image credit – x.com
अंत्योदय अन्न योजनेचे फायदे
- या लोकसंख्या विभागासाठी TPDS अधिक केंद्रित आणि लक्ष्यित करण्यासाठी, गरीब कुटुंबातील दहा लाख गरीब व्यक्तींसाठी डिसेंबर 2000 मध्ये “Antyodaya Anna Yojana” (AAY) ची स्थापना करण्यात आली.
- दिव्यांगजन आणि Antyodaya Anna Yojana (aay रेशन कार्ड) धारकांना अंत्योदय अन्न योजनेचा लाभ होईल.
- स्वस्त दरात प्राप्तकर्त्यांना अन्न वितरित केले जाईल.
- ही AAY योजनेअंतर्गत देशातील सर्व अपंग आणि अपंग व्यक्तींना देखील मदत करेल, ज्यांची आर्थिक स्थिती अत्यंत खराब आहे.
- Antyodaya Anna Yojana लाभार्थ्यांना 35 किलो रेशन घेण्याची परवानगी देते.
- तांदूळ ३ रुपये किलो दराने , तर गहू २ रुपये किलो दराने प्राप्तकर्ता त्याच्या अंत्योदय शिधापत्रिकेद्वारे दर महिन्याला धान्य घेऊ शकतो.
- या योजनेत 2.50 कोटी वंचित कुटुंबे (AAY शिधापत्रिकाधारक) समाविष्ट होतील.
- Antyodaya Anna Yojana ग्रामीण आणि शहरी दोन्ही भागातील वंचित कुटुंबांना मदत करते.
- (AAY) मध्ये प्रत्येक राज्यात TPDS द्वारे समाविष्ट असलेल्या BPL कुटुंबांच्या संख्येवर आधारित कोटी गरीब कुटुंबे ओळखणे समाविष्ट आहे.
- अर्जदाराच्या कुटुंबाला निवडलेल्या “अंत्योदय शिधापत्रिका” ची पोचपावती करण्यासाठी एक वेळचे खर्चाचे कार्ड मिळेल.
- या उपक्रमामुळे देशातील सर्व लाभार्थी लोकांना त्यांच्या कुटुंबांना वाजवी दरात अन्नपुरवठा करता येतो.
अंत्योदय अन्न योजनेचे उद्दिष्ट
अंत्योदय अन्न योजनेचे प्राथमिक ध्येय देशातील गरिबी संपवणे आहे. सार्वजनिक वितरण व्यवस्था किंवा टीपीडीएस अधिक प्रसिद्ध करणे हे उद्दिष्ट आहे.दारिद्र्यरेषेखालील भारतीय कुटुंबांना अत्यंत कमी किमतीत अन्नधान्य पुरवणे.आर्थिक अडचणींमुळे भारतातील अनेक व्यक्ती अन्नधान्य खरेदी करू शकत नाहीत. केंद्र सरकारने अशा व्यक्तींना अंत्योदय कार्ड दिले आहेत. शिवाय, देशातील अपंग व्यक्तींना त्यांच्या आर्थिक मागण्या पूर्ण करण्यात अनेक आव्हाने आहेत. सरकारने अंत्योदय अन्न योजनेत दिव्यांगांच्या आव्हानांचा समावेश केला आहे.हा कार्यक्रम आर्थिकदृष्ट्या वंचित आणि अपंगांना वाजवी दरात अन्न पुरवतो. योजना प्राप्तकर्त्यांना दरमहा प्रति कुटुंब 35 किलो धान्य देईल. कोणत्याही अपंग किंवा गंभीर गरीब कुटुंबाला या उपक्रमातून वगळले जाणार नाही आणि त्यांना अन्न सहज उपलब्ध होईल याची हमी देण्याचे निर्देश केंद्र सरकारने राज्यांना दिले आहेत.
| योजनेचे नाव | अंत्योदय अन्न योजना |
| सुरु केली | भारत सरकारने |
| लाभार्थी | देशाचे नागरिक |
| अधिकृत संकेतस्थळ | https://www.india.gov.in/information-antyodaya-anna-yojana-aay |
कुटुंबे ओळखण्यासाठी वापरलेले निकष.
Antyodaya Anna Yojana अंतर्गत कुटुंबे ओळखण्यासाठी काही निकष आहेत, जे आम्ही खाली दिले आहेत; कृपया ते नीट वाचा.
- भूमिहीन शेतमजूर, अल्पभूधारक शेतकरी, ग्रामीण कारागीर/कारागीर जसे की कुंभार, चामडे कारागीर, विणकर, लोहार, सुतार, झोपडपट्टी आणि अनौपचारिक क्षेत्रातील कामगार जसे की कुली, रिक्षाचालक, रस्त्यावरील विक्रेते, फूल विक्रेते, ग्रामीण आणि शहरी भागातील कामगार , मोची, निराधार आणि परिसरातील इतर.
- विधवा, आजारी लोक आणि ६० वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या अपंग लोकांची कुटुंबे ज्यांना उत्पन्नाचा किंवा सामाजिक सहाय्याचा विश्वसनीय स्रोत नाही.
image credit – x.com
अंत्योदय अन्न योजना 2025 चे शहरी भागातील लाभार्थी
- ₹ 15,000 पर्यंत वार्षिक उत्पन्न असलेली कुटुंबे
- झोपडपट्टीत राहणारे लोक
- रिक्षाचालकांसारखे रोजंदारीवर काम करणारे
- फूटपाथवर फळ आणि फुले विक्रेते
- घरगुती नोकर
- बांधकाम कामगार
- विधवा किंवा अपंग
- गारुडी
- चिंधी पिकर
- मोची
अंत्योदय अन्न योजनेचे ग्रामीण भागातील लाभार्थी
- ₹ 15,000 पर्यंत वार्षिक उत्पन्न असलेली कुटुंबे
- शारीरिकदृष्ट्या अपंग व्यक्ती
- निरीक्षक विधवा
- वृद्धापकाळ निवृत्तीवेतनधारक
- लहान आणि सीमांत शेतकरी
- भूमिहीन शेतमजूर
- ग्रामीण कारागीर किंवा कारागीर जसे कुमार, विणकर, लोहार, सुतार आणि झोपडपट्टीत राहणारे.
अंत्योदय अन्न योजना 2025 कागदपत्रे
अर्जदाराने दारिद्र्यरेषेखाली असावे . नियुक्त प्राधिकरणाने जारी केलेल्या AAY रेशन कार्डसाठी अर्जदाराची निवड करणे आवश्यक आहे.
- आधार कार्ड
- निवास प्रमाणपत्र
- ओळख प्रमाणपत्र
- पटवारीने दिलेले लाभार्थीचे उत्पन्न प्रमाणपत्र
- अर्जदाराचे प्रतिज्ञापत्र की त्याच्याकडे आधीपासूनच शिधापत्रिका नाही.
- भ्रमणध्वनी क्रमांक
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो
Antyodaya Anna Yojana साठी पात्रता
- Antyodaya Anna Yojana (aay रेशन कार्ड) चा लाभ घेण्यासाठी, अर्जदारांनी एक अर्ज भरला पाहिजे, ज्यासाठी खालील मुद्द्यांमध्ये नमूद केल्याप्रमाणे अनेक मूलभूत कागदपत्रे आवश्यक आहेत.
- केवळ दारिद्र्यरेषेखालील कुटुंबे Antyodaya Anna Yojana साठी पात्र असतील.
- योग्य प्राधिकरणाने जारी केलेल्या अंत्योदय रेशनकार्डसाठी उमेदवाराची निवड करावी.
- लाभार्थीसाठी पटवारी उत्पन्नाचा दाखला, अर्जदाराच्या प्रतिज्ञापत्रासह की त्यांच्याकडे आधीपासून शिधापत्रिका नाही.
अंत्योदय अन्न योजनेसाठी तुम्ही अर्ज कसा करू शकता ?
तुम्हाला या योजनेचा लाभ घ्यायचा असल्यास, खाली दिलेल्या कृतींचे अनुसरण करा.
- AAY अंत्योदय अन्न योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी, उमेदवारांनी प्रथम त्यांच्या राज्याच्या अन्न आणि नागरी पुरवठा विभागात जावे.
- अर्जामध्ये विनंती केलेली सर्व कागदपत्रे घ्या.
- त्यानंतर, तुम्ही अंत्योदय अन्न योजना 2025 (रेशन कार्ड) साठी अर्ज करण्यासाठी विभागाच्या प्रतिनिधीकडून फॉर्म मिळवणे आवश्यक आहे.
- आता फॉर्ममध्ये विनंती केलेली सर्व माहिती भरा, जसे की तुमचे नाव, वडील/पती/पत्नीचे नाव, लिंग, जन्मतारीख, निवासस्थान इ.
- याव्यतिरिक्त, तुम्ही फॉर्मवर विनंती केलेल्या सर्व कागदपत्रांच्या छायाप्रत पाठवल्या पाहिजेत.
- फॉर्ममध्ये सर्व माहिती प्रविष्ट केल्यानंतर, ती पुन्हा वाचा आणि त्रुटी सुधारा.
- त्यानंतर संबंधित विभागीय अधिकाऱ्याकडे अर्ज सादर करा.
- अधिकाऱ्याने सर्व कागदपत्रांची पडताळणी केल्यानंतर, तुम्ही तुमच्या अर्जाच्या प्रगतीवर लक्ष ठेवण्यास सक्षम असाल.
निष्कर्ष:
अंत्योदय अन्न योजना ही अन्न सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी आणि समाजातील सर्वात वंचित सदस्यांमधील गरिबी दूर करण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. सर्वात जास्त गरज असलेल्यांना मोठ्या प्रमाणात अनुदानित अन्नधान्य वितरित करून, हा उपक्रम सर्वसमावेशक वाढ आणि सामाजिक निष्पक्षतेसाठी सरकारच्या वचनबद्धतेचे उदाहरण देतो. अंत्योदय अन्न योजनेच्या प्रभावाचा आपण विचार केल्यावर, हे स्पष्ट होते की अशा प्रकारचे लक्ष्यित हस्तक्षेप अधिक निष्पक्ष आणि दयाळू समाजाच्या स्थापनेसाठी महत्त्वपूर्ण आहेत ज्यामध्ये त्यांच्या सभ्य जीवनाच्या शोधात कोणीही मागे राहणार नाही.
मित्रांनो, तुम्हाला अंत्योदय अन्न योजना बद्दल दिलेली माहिती कशी वाटली? तुम्ही आम्हाला कमेंट करून सांगू शकता. या लेखाबाबत तुमच्या काही सूचना असतील तर तुम्ही आम्हाला कमेंट करून सांगू शकता. मित्रांनो, अशा सरकारी योजनांशी संबंधित अपडेट माहिती मिळवण्यासाठी आमच्या https://yojanaparichay.com/ या वेबसाइटला भेट देत रहा.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ) :
अंत्योदय अन्न योजनेचे रेशन कार्ड हे एका मानक रेशन कार्डपेक्षा वेगळे काय आहे?
अंत्योदय अन्न योजना रेशन कार्ड हा सर्वात गरीब लोकांसाठी तयार केलेला कार्यक्रम आहे, तर नियमित रेशन कार्ड सामान्य कुटुंबांसाठी आहे.
अंत्योदय अन्न योजना AAY ला अन्नधान्य कसे पुरवते?
उत्तर: अंत्योदय अन्न योजनेअंतर्गत दरमहा 35 किलो अन्नधान्य उपलब्ध करून दिले जाते. या प्रकरणात, तांदूळ प्रति किलो 3 रुपये आणि गहू प्रति किलो 2 रुपये आहे.
अंत्योदय अन्न योजना (AAY) म्हणजे काय?
अंत्योदय अन्न योजना हा भारतातील सर्वात गरीब लोकांना उच्च अनुदानावर अन्नधान्य देण्यासाठी सुरू करण्यात आलेला एक सरकारी उपक्रम आहे. या योजनेचा उद्देश समाजातील सर्वात असुरक्षित घटकांमध्ये भूक कमी करणे आणि अन्न सुरक्षा सुनिश्चित करणे आहे.
AAY चे प्राथमिक लाभार्थी कोण आहेत?
AAY चे प्राथमिक लाभार्थी दारिद्र्यरेषेखालील कुटुंबे (BPL) आहेत, ज्यात बेघर व्यक्ती, विधवा, अविवाहित स्त्रिया आणि शारीरिक किंवा मानसिक आव्हाने असलेले ज्यांना उत्पन्नाचा नियमित स्रोत नाही.
AAY द्वारे कोणत्या प्रकारचे अन्नधान्य दिले जाते?
AAY अंतर्गत, पात्र कुटुंबांना गहू आणि तांदूळ यासारखे मोठ्या प्रमाणात अनुदानित अन्नधान्ये बाजार दरापेक्षा खूपच कमी किमतीत मिळतात.
AAY लाभार्थ्यांना शिधापत्रिका पुरवल्या जातात का?
होय, AAY प्राप्तकर्त्यांना शिधापत्रिका दिली जातात, जी लाभ प्राप्त करण्यासाठी कागदपत्रे ओळखण्याचे काम करतात. शिधापत्रिका वितरण प्रक्रियेचे सुलभ उपयोजन आणि ट्रॅकिंग सुलभ करतात.
AAY अंतर्गत अन्नधान्य कसे वितरित केले जाते?
सध्याच्या सार्वजनिक वितरणाचा (PDS) वापर करून उच्च अनुदानित अन्नधान्य वितरित केले जाते.